Maria Anna Rudzka

 

Przedmiotem książki jest pracownia rzeźby profesora Tadeusza Breyera w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych w latach 1923-1939. Daty te wyznaczają dwa istotne dla dziejów uczelni wydarzenia – jej upaństwowienie w 1923 roku i wybuch II wojny światowej.

Przedstawiony został swoisty fenomen tej pracowni, pozostającej przez cały okres pod kierownictwem jednego pedagoga, mającej konsekwentnie realizowany przez całe lata program i odnoszącej znaczące sukcesy. Głównym celem książki była rekonstrukcja programu pracowni rzeźbiarskiej profesora Tadeusza Breyera na podstawie zachowanych dokumentów oraz dzieł jego studentów, a także ukazanie znaczenia tego dorobku dla ówczesnej rzeźby polskiej. Kolejnym kluczowym zadaniem było skompletowanie i identyfikacja materiału ilustracyjnego rozproszonego w archiwach poszczególnych artystów i instytucji, w katalogach wystaw i ówczesnej prasie. Ze względu na szczupłą literaturę przedmiotu i liczne luki badawcze realizacja zdefiniowanych powyżej celów wymagała prowadzenia badań podstawowych w szerokim zakresie, obejmującym m.in. kwerendy terenowe i archiwalne.

Zgromadzony materiał pozwolił na rekonstrukcje zadań podejmowanych w pracowni (studium aktu, sport, postać – portret – studium głowy (w tym w podkategoriach: inny/obcy, dziecko, karykatura), rzeźba religijna oraz animalistyka). Krótko opisano Pracownię Kompozycji Brył i Płaszczyzn, Pracownię Rzeźby Monumentalnej (Brył Architektonicznych) oraz Pracownię Technik Metalowych.

Osiągnięcia uczniów Breyera widoczne były na wystawach krajowych (m.in. na I Ogólnopolskim Salonie Rzeźby) i zagranicznych (m.in. w Paryżu w 1937 i Nowym Jorku w 1939). Studenci brali czynny udział w życiu artystycznym dwudziestolecia międzywojennego.

Krótko scharakteryzowano późniejsze losy wychowanków profesora Tadeusza Breyera najwięcej uwagi poświęcając działającej w Rzymie grupie Kapitol. Opisano też wojenne losy wybranych rzeźbiarzy oraz stan dzisiejszy pracowni uczniów Breyera.

W oparciu o analizę zadań w pracowni, katalog, dokumentację fotograficzną i opracowania statystyczne można wnioskować nie tylko o przygotowaniu warsztatowym i umiejętnościach zawodowych, ale także o pracowitości tego pokolenia, które w krótkim czasie stworzyło znaczący jakościowo i ilościowo dorobek. Analiza wypowiedzi krytyków pozwoliła z kolei stwierdzić trafność ocen w odniesieniu do ich twórczości – wymieniane nazwiska to czołowi polscy rzeźbiarze okresu powojennego. Badania potwierdziły ważną rolę kobiet w pracowni i ich zauważalne osiągnięcia.

Znaczna część załączonych zdjęć nie była dotychczas publikowana, bądź nie podkreślono dostateczne ich związków z pracownią profesora Breyera. Zgromadzony materiał wskazuje także na zasadność dalszych badań dotyczących historii rzeźby polskiej, a w szczególności opracowanie monografii rzeźbiarzy. Niniejsza praca może stanowić dla nich podstawę i inspirację ukazując wyniesione z uczelni wszechstronne przygotowanie, które pozwalało wychowankom profesora Breyera podejmować różnorodne zadania począwszy od monumentalnej dekoracji architektonicznej po drobne formy użytkowe.